آشنایی با بنای تاریخی اسپی‌مزگت

دریافت 18 MB

همشهری آنلاین: بنای تاریخی اسپی‌مزگت از دو کلمه “اسپی“در زبان تالشی به معنای سفید و”مزگت” در زبان اوستا به معنای مسجد تشکیل شده است که از نظر واژه‌شناسی (Etymology) نیز می‌تواند کمکی به یافتن بنای اصلی اولیه این اثر تاریخی کرده و تا حدودی علت وجودی آن را روشن سازد.

نیایشگاه باستانی اسپی‌مزگت مربوط به دوره ساسانیان بوده و در دوره سلجوقیان بازسازی شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این بنا در ۸۰ کیلومتری باختر شهر رشت، ۲۲ کیلومتری جنوب شهر تالش (۲۰ کیلومتری رضوانشهر) و در دهستان دیناچال پره‌سر در کنارهٔ راست رودخانهٔ دیناچال جای دارد و با وجود نزدیکی به جایگاه گردشگری ویژهٔ ساحل گیسوم، توجه کمی به این نیایشگاه شده‌است. با وجود آسفالت‌بودن راه تا نزدیکی بنا، تابلوی راهنمایی که مسافران را به سوی این نیایشگاه باستانی راهنمایی کند، خیلی اندک است.

دکتر منوچهر ستوده در کتاب «از آستارا تا استار آباد» این بنا را یکی از عجایب هفتگانه گیلان نامیده است. او بر این باور است که بیشتر سفال‌های پیدا شده از کاوش‌های باستان‌شناسان مربوط به دوره‌ ایلخانی است و معماری این بنا معماری بومی نیست، اما با معماری بومی گیلان به زیبایی تلفیق شده‌است.  

آنچه بیش از هر چیز بیننده را به حیرت می‌اندازد، علت وجودی چنین بنایی در این نقطه دور افتاده است. آن هم بنایی با آن قدمت تاریخی که کتیبه کوفی بر آن گواهی می‌دهد. در این‌که اسپی‌مزگت یک مرکز عبادت بزرگ بوده تردیدی نیست و این امر از وجود احتمالی یک مرکز شهری یا سایتی باستانی مدفون شده در حوالی این بنا خبر می‌دهد.

افراد قدیمی و ریش‌سفیدان منطقه نیز بر این باورند که: این بنا، یکی از زیباترین بناهای تاریخی گیلان است و احتمال می‌رود این بنا در کنار شهر یا محلی احداث شده باشد که امروز هیچ اثری از آن نیست و به احتمال قوی این شهر، به نقل از (کتاب تات‌ها و تالش‌ها نوشته دکتر علی عبدلی) همان شهر گمشده یا خشم است که در منابع تاریخی ایران از جمله احسن‌التقاسیم به شهر با منبر استان گیلان از آن یاد شده است.

روایات درباره این بنای قدیمی بسیار است، اما از مهم‌ترین آنها حکایت شاه اسماعیل صفوی است که پیش از رسیدن به سلطنت مخفیانه به اتفاق چندتن از مریدانش از اردبیل به گیلان آمد و به حاکم مناطق طول و ناو پناهنده شد. حاکم طول و ناو از بیم حاکم خلخال توان محافظت از جان اسماعیل جوان را نداشت و ایشان را در همین مسجد تحویل فرستاده‌های سیدعلی کیا، حاکم لاهیجان داد.

نامی از این بنا در هیچ یک از کتب تاریخی محلی و سفرنامه‌های خارجیان و ایرانیان نیامده است. عجیب‌تر این‌که رابینو نیز با این که درختان متبرک نیز در کتاب او فهرست شده، این بنای تاریخی را از قلم انداخته است.  در طی زمان عوامل مختلف انسانی و طبیعی موجب تخریب اسپی‌مزگت شده‌اند. رودخانه سیلابی دیناچال نیز قسمت جنوبی آن را کنده و برده است. بارندگی و رطوبت نیز گچکاری و سفیدکاری و گچ‌بری‌های آن را فرسوده کرده و تا حدود زیادی از بین برده‌است.

شکل اسپی‌مزگت که از چهار دهلیز و یک رواق چهار گوش تشکیل شده و امروزه قسمتی از آن از بین رفته است به آتشکده‌های زرتشتی پیش از اسلام شباهت دارد و احتمالا بعد از اسلام بدون تخریب بنای آن، نحوه اداره‌اش تغییر کرده و به محل عبادت مسلمانان تبدیل شده‌است.

بر روی دیوارهای این مسجد کهن، آثاری به خط کوفی دیده می‌شود که آیاتی از کلام‌الله مجید و آیه هجدهم سوره مبارکه توبه است.

مصالح اصلی بنای این اثر تاریخی آجرهایی به ابعاد ۶×۲۳×۲۳ سانتیمتر و قطر دیوار آن ۱۷۵ سانتیمتر است.

سقف بنا کاملا سفال‌پوش بوده، اما بر خلاف بام‌های سفال‌پوش امروزی گیلان، سفال آن با ملات بر روی طاق‌ها چسبانده شده است و اندازه‌ آن‌ها به ۳۶×۵۰ سانتی‌متر می‌رسد.

در ورودی تقریبا شمالی است و وارد دهلیز شمالی می‌شود و عرض آن بالغ بر ۶/۱ متر است. ارتفاع طاق دهلیزها از کف کنونی ۷/۵ متر است. یک طرف دهلیزها دیوار خارجی بنا شده و طرف دیگر آنها پایه‌های هشت ضلعی با محیط آنها ۵/۵ متر است. پایه‌هایی که در چهار کنج هستند زایده‌هایی دارند. فاصله میان دو پایه‌ای که یکی از آنها زایده دارد ۳/۲ متر و فاصله میان دو پایه اصلی ۸/۲ متر است. بالای هر دو پایه، طاقی با هلال شکسته زده شده و سقف دهلیزها بر دیوارهای خارجی و این پایه‌ها استوار است. عرض هر یک از دهلیزها به ۴/۳ متر میرسد.

گوشه‌ای از این بنا که یک ضلع آن ۷۵/۱۶ متر است، فعلا بر پاو دیوار یکی از دهلیزهای بناست. بر دیوار همین دهلیز است که پنج شش متر کتیبه کوفی ساده باقی‌مانده و کلمات  «ولم یخش الا الله فعسی اولئک ان یکونوا من المهتدین» - آیه ۱۸ سوره توبه - روشن خوانده می‌شود. این کتیبه که ابتدای آن در همین دهلیز بوده، روزی تزئیین چهار دهلیز اطراف ربود. دیواره دهلیزها نیز گچ‌بری عجیبی به ارتفاع ۱ متر داشته که فعلا ۲ متر آن بر دیوار شمالی مشخص است.

از آنجائی‌که مسجد سفید در کانون اجتماعی مهم قرار داشته و در طول زمان بیشتر مورد توجه بوده، باقی مانده و سقف آن با همان آجرهای دیوار، طاق‌بندی شده است و روی سقف و دیوارها، درختان تنومندی روییده که عمر بعضی از این درختان به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسیده است.   اداره میراث فرهنگی اوایل دهه ۹۰ و اواخر دهه هشتاد با هدف جلوگیری از تخریب کامل این بنای قدیمی، اقدام به قطع درختان موجود کرد.

طی سال‌های اخیر میراث‌خواران فرهنگی و به عبارت دیگر فرهنگ‌خواران، برای یافتن اموال و اشیای عتیقه، قسمت‌های مختلف این بنا را تخریب و مورد کند و کاو قرار داده‌اند.

این اثر در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۷۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

کد خبر 474211 برچسب‌ها سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تاریخ - باستان‌ شناسی استان گیلان

منبع: همشهری آنلاین

کلیدواژه: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تاریخ باستان شناسی استان گیلان بنای تاریخی اسپی مزگت بر دیوار دو پایه پایه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۷۴۴۹۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آشنایی با چهار نامزد انتخابات مجلس در حوزه انتخابیه قائمشهر، سوادکوه و جویبار

دو کرسی باقی مانده از مجموع نمایندگان مازندران در دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در حالی به مرحله دوم کشیده شد که چهار نامزد از پنج شهرستان این استان وارد کارزار رقابت شده‌اند.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از مازندران، انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در یازدهم اسفندماه ۱۴۰۲ در حالی به کار خود پایان داد که از بین ۱۲ نماینده، ۹ حوزه استان مازندران، ۱۰ نفر از هشت حوزه موفق شدند با بیشترین رأی مردمی به دور جدید خانه ملت راه پیدا کنند و دو کرسی کاندیدای شهرستان‌های قائم‌شهر، جویبار، سوادکوه، سیمرغ و سوادکوه شمالی به مرحله دوم کشیده شود.

در این دوره از انتخابات مجلس، عمران عباسی‌کالی، مصطفی معلمی، کمال علیپور و علی کشوری، نامزد شده بودند که براساس نتیجه اعلام شده ستاد انتخابات استانداری مازندران عمران عباسی با ۲۶ هزار و ۷۸۹ رأی و مصطفی معلمی با ۲۲ هزار و ۶۱۵ رأی در رتبه‌های اول و دوم و کمال علیپور با ۲۱ هزار و ۴۵۹ رأی و علی کشوری با ۱۸ هزار و ۸ رأی به عنوان نامزدهای سوم و چهارم منتخبان مردم این پنج شهرستان قرار گرفتند.

با حد نصاب نرسیدن این نامزدها براساس ماده ۱۰ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی حداقل یک‌پنجم آرا در مرحله اول برای یک یا چند نفر از داوطلبان، انتخابات دومرحله‌ای می‌شود، بدین معنی که از بین نامزدهایی که حداقل یک‌پنجم آرا را در مرحله اول به دست نیاورده‌اند، فقط به تعداد دو برابر نمایندگان مورد نیاز از بین کسانی که بیشترین آرا را در مرحله اول داشته‌اند، در انتخابات مرحله دوم شرکت می‌کنند و در صورتی‌که تعداد نامزدهای باقی‌مانده، کمتر از دو برابر باشد، تمام آنان در مرحله دوم انتخابات شرکت می‌کنند و این شامل چهار نامزد منتخب دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی پنج شهرستان استان مازندران شده است و اکنون مردم این شهرستان‌ها برای حضور در پای صندوق‌های رأی آماده می‌کنند.

در این گزارش برآن شدیم تا به معرفی این نامزدها بپردازیم.

عمران عباسی‌کالی ۴۸ ساله با گرایش سیاسی مستقل و با مدرک تحصیلی دکترای جامعه‌شناسی، در این دوره با سابقه‌هایی در زمینه نیروی رسمی آموزش و پرورش، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری قائم‌شهر و مسئولیت سرپرستی بخشداری مرکزی قائم‌شهر اولین نامزد در این دوره انتخابات است.

مصطفی معلمی ۵۰ ساله دومین نامزد دو کرسی پنج شهرستان جا مانده از دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با گرایش سیاسی اصولگرا و مدرک تحصیلی دکترای تخصصی تاریخ و تمدن ملل اسلامی حضور پیدا کرده است که با سابقه رتبه دانشیاری عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، معاونت پژوهشی مرکز توسعه پژوهش‌های بین رشته‌ای علوم سلامت و معارف اسلامی و مدیریت گروه تاریخ علوم پزشکی در مقطع دکترای تخصصی و کارشناسی ارشد، عضو شورای اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران و عضو بورد تخصصی طب سنتی و تاریخ پزشکی در وزارت بهداشت وارد کارزار رقابت سه کاندیدای شد.

و اما نامزد سوم کمال علیپور خنکداری ۵۰ ساله با گرایش سیاسی اصولگرا و مدرک تحصیلی دکترای عمران که در مجلس یازدهم یکی از نماینده‌های منتخب شهرستان‌های قائم‌شهر، جویبار، سوادکوه، سیمرغ و سوادکوه شمالی است، در این دوره همچنان مصمم بر اخذ آرای مردم دیار خودش است، آن هم با سوابق شناخته شده در عرصه شهرداری آنهم شهرداری تهران با مسئولیت‌های متعددی از جمله قائم‌مقام سازمان بازرسی، رئیس کمیته انتصابات سازمان بازرسی، مشاور معاونت امور مناطق و مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل در این دوره آمد.

و علی کشوری نامزد چهار پنج شهرستان مرحله دوم انتخابات دوازدهمین مجلس شورای اسلامی در مازندران ۴۳ ساله نامزد با گرایش سیاسی و مستقل و مدرک تحصیلی دکترای مدیریت استراتژیک است که مهم‌ترین موضوع حضورش در جایگاه فرزند شهیدی شناخته شده آن هم خلبان شهید هوانیروز سرلشکر احمد کشوری است و با عمده فعالیت‌هایی در زمینه فیلم‌سازی، فیلم‌نامه‌نویسی، داستان‌نویسی، نمایشنامه‌نویسی و عکاسی مرتبط با موضوع دفاع مقدس وارد این عرصه شد و در مرحله اول موفق به کسب ۱۸ هزار و ۸ رأی از مجموع ۱۵۲ هزار و ۹۶۲ رأی مأخوذه در حوزه انتخابیه و با ۱۱.۷ درصد آرا به مرحله دوم راه پیدا کرد.

به گزارش ایمنا، برگزاری مرحله دوم انتخابات دوازدهمین مجلس شورای که تبلیغات آن از روزپنجشنبه سیزدهم اردیبهشت آغاز شد، به گفته جواد مولایی‌قرا رئیس ستاد انتخابات حوزه قائم‌شهر برگزاری آن کاملاً الکترونیکی خواهد بود و تمام پنج شهرستان‌ها آمادگی کامل برای اجرای این دوره از انتخابات را دارند.

کد خبر 750703